Le blog d'Olivier FAURAX
15 décembre : Jour de l'Espéranto / Esperanto Tago
Traditionnellement, le 15 décembre est le jour de l'Espéranto. L'année passée, j'avais parlé de la culture en Espéranto. Cette année, je vais simplement vous montrer 5 choses que vous ne savez pas sur l'Espéranto.
Tradicie, la 15 de decembro estas Esperanto tago. La antaŭan jaron, mi parolis pri kulturo en Esperanto. Tiu jaro, mi montros al vi 5 aferon kiujn vi ne konas pri Esperanto.
5 choses que vous ne savez pas sur l'Espéranto
- L'Espéranto est né en 1887
- L'Espéranto a été langue officielle de 2 territoires : l'Insulo de la Rozoj et Moresnet
- L'Espéranto peut être langue maternelle
- L'Espéranto apparait dans un film de Charlie Chaplin
- L'Espéranto a reçu le soutien de Gandhi, Jaurès, Blum, Tolkien, Jules Verne, Tolstoï, Gustave Eiffel, Einstein, Louis Lumière et Pelé
5 aferon kiujn vi ne konas pri Esperanto
- Esperanto naskiĝis en 1887
- Esperanto estis oficiala lingvo de 2 teritorioj : la Insulo de la Rozoj kaj Moresnet
- Esperanto povas esti denaska lingvo
- Esperanto aperas en filmo de Charlie Chaplin
- Esperanto estis subtenita de Gandhi, Jaurès, Blum, Tolkien, Jules Verne, Tolstoï, Gustave Eiffel, Einstein, Louis Lumière kaj Pelé
Por miaj someraj ferioj, mi decidis reiri Esperantien, kiel mi faris en 2006 en la kastelo de Grésillon, por daŭrigi la praktikon de Esperanto en efektiva okazo.
FESTO estas ĉiujara renkontiĝo organizata de JEFO (espéranto-jeunes). Tiujare, renkontigô okazis en Zwingenberg en Germanio, ekde la 8a ĝis la 15a de aŭgusto, kun la helpo de GEJ, la germania junulara asocio.
Por la unua fojo, mi iris en esperanta renkontiĝo en lando kies lingvon mi tute ne parolas. Tiu artikolo ekzistas en franca kaj esperanta versioj : bonvolu korekti min en la komentoj se estas eraroj.
8a de aŭgusto : Vojaĝo al FESTO
Mi loĝas en La Ciotat, sed mi ekiris de Desingy, kie miaj gepatroj loĝas. Mi trapasis na Mulhouse, ĉirkaŭirante Svislando. Post Mulhouse, mi perceptis la ŝanĝon inter francaj kaj germaniaj aŭtoŝoseoj. Oni ne devas pagi, sed ili estas ĝenerale malpli bonaj. Estas eĉ signoj por informi kiam estas ĝiboj. La rapido estas senlima (130 rekomendita), krom en kelkaj lokoj kiel la vojforko kie estas limo, ofte 120. Oni povas senti ke aŭto estas grava en Germanio.
Post kelkaj kilometroj, mi veturis sur aŭtoŝoseo konstruita per peco, kiu estas heredaĵo de la dua mondmilito. Dum tiu tempo, tiuj kvadratoj estis pli facile ŝanĝeblaj.
En aŭtoŝoseo ripozstacio, necesejo estis paga, kaj estis bileto kun holografiaĵo ! La 0,50€ de la bileto povas esti deduktita en la vendejo, sed mi ne sicas ĉu estis necesa aldoni holografiaĵon por malinstigi falsistojn :)
Mi alvenis al FESTO dum la vespermanĝado, kie mi vidis konatajn homojn de 3 jaroj. La unua vespero estas tradicie uzata por interkonatiĝi kaj por ludi kun la antaŭnomoj.
Tiu unua vespero finiĝis kun bona gitara koncerto de Stefo, dum kiu li faris la plej bonan ŝercon de FESTO :
« Se John Lenon estintus esperantisto, li nomiĝintus Joh Leno por lasi spacon por akuzitivo »
9a de aŭgusto : JEFO komitatkunsido, vizito de Zwingenberg
La matenmanĝo estas de 7h30 ĝis 8h30 kaj estas frue por ferioj. Feliĉe, oni povis fini sian nokton ĝis 10h30, kiam Gijom aranĝis ludon pri poemoj.
Post la tagmezmanĝo, mi finfine lernis kiel funkcias akordionon, danke al Fabien, kiu diris ke la maldekstra mano faras kompletajn akordojn.
Je la 14a, ĝenarala kunsido de JEFO komenciĝis. Ni faris bilancon pri malvivaj projektoj (JI, VK, bildstrio Asterix), pri vivaj projektoj (kalendaretoj, t-ĉemizoj, FESTO) por finfine fari la baloton de komitatanoj, dum kiu mi ne estis kandidato. Estos probable raporto pri la kunsido en la reto.
Mi lernis pri la vorto « mojosa », kiu estas uzita por priskribi ion kiu estas « cool ». Serĉante en la reto, mi vidis ke la vorto ekzistas ekde 2003, sed li estas pli kaj pli uzita. Esperanto estas viva lingvo.
Poste, ni piediris al Zwingenberg por ludo en kiu ni devis foti aĵojn listigitajn, atendante la vespermanĝon.
La vespero ekis per koncerto de Gijom kun piano, kiun mi ŝategis. Estis ritma, energia kaj kun humuro. Li eĉ kantis germanan kanton kiun li ne komprenis, sed la plej komika parto estis la parodio de PafKlik en valso. Vi povas aŭskulti la registraĵon de Gijom « Fek al Esperanto » dum FESTO. Tiu kanto estis jam parodio, ĉar instigas esperantistojn mallerni esperanton :)
Karaokeo daŭris la vesperon. Mi piediris Zwingenbergen por vidi ke estas tute malviva dum nokto.
10a de aŭgusto : Roko kaj roko
La ellitiĝo por la matenmanĝo estis sekvita de prelegado pri ICE, la rapidtrajnreto germana. Estas granda komunumo de esperantistaj fervojistoj, kio klarigas ekziston de internacia fervojista esperanto federacio, la IFEF. Ĝia devizo estas: « La reloj ligas la landojn, Esperanto la popolojn ».
Post la tagmezmanĝo kaj la siestado, ni ekskursis en la Zwingenberg montaro, suprenirante per la arbaro. Mi multe krokodilis pri Linukso kaj ni vidis kaprinon.
Vespere, ni havis koncerton de Alles Francesca (germana muzikistaro gastigita) kaj poste de Supernova. Mi ne tre ŝatas rokon, sed la koncerto estis sufiĉe bona. Platano, Pafklika duono, kantis kune dum unu kanto.
Poste, estis diskejo kaj la grava evento estis langa virtuozeco de fraŭlino. Bonŝance, ŝi ne havis H1N1, ŝi viktimigintus 5 personojn. Oni ĉiam diris al mi ke esperanto favoras lingvan diversecon, mi nun komprenas ;)
Vespero finiĝis kviete kun urba promenado, antaŭ bona dormo nokto kiu mankigis al mi la matenmanĝaĵo.
11a de aŭgusto : Pluvo kaj akvo
Pluvo ne daŭras en tiu regiono, sed la grundo restas malseka. Magraŭ la griza vetero eĉ se estis la somero, multe da tegmentoj havis sunenergiajn kolektilojn.
Posttagmeze, ni havis kurson pri duopa danco, por prepari la koncerton de la vespero. Tiuj kiuj konas min scias ke mi ne povis manki tion.
Mi ne tradukis la kvar dancojn, ĉar estas longaj kaj mi skribis ilin nur por memori ilin (franca versio).
Post la danco, ni iris al la naĝejo. Estis glittubo, sed la plej amuza afero estis la ronda onda naĝejo, kie ni kantis la bambon dum 20 minutoj kreante rondan ondon en la naĝejo.
Post la manĝado, ni parolis pri esperanto kun koreia violonisto kiu parolis france. Estis komike ĉar li ne komprenis kiam ni faris ŝercojn pri esperanto. Ekzemple, li demandis nin ĉu estas sekreto inter esperantistoj kaj ni diris ke jes, sed ni ne povas diri ĉar estis sekreto :) Li kredis tion, kaj demandis morgaŭe kie oni povas koni tiun sekreton.
La koncerto de la vespero estis Kapriol', grupo kiu faras keltan muzikon en esperanto. Ni multe kantis kanone, kaj dancis lernitajn dancojn.
Virinoj ne probable scias ke mi testas ilin per danco. Ĉu ŝi malcedas ? Ĉu ŝi sekvas ? Ĉu ŝi ridetas ? Ĉar tiuj dancoj ŝanĝigas partnerojn, sufiĉas longa muziko por havi ideojn pri iliaj karakteroj. Ĉefe, ne diris tion al ili ;)
Kapriol' ludis kun Tone, brazilano pri kiu mi pli parolos poste, por fari tre bonan kunmuzikaĵon. La vespero finiĝis per karaokeo zorgita de la tutĉarma Eli.
12a de aŭgusto : Metalo kaj vitro
Frue dum la mateno, ni iris al Frankfurto ĉe Majno trajne. La urbo estis detruita dum la milito. Ĝi estas tre moderna kaj mi bedaŭras ke mi ne povis vidi pli da maljunajn konstruaĵojn. Ni vidis multe da kostumitaj homoj, kiu eliris el grandaj turoj faritaj de metalo kaj vitro. La preĝejoj kiujn ni vizitis ne estis tre ornamitaj, malgraŭ la memorigindaj orgenoj.
Vespere, Kapriol' faris koncerton kaj ni multe dancis, denove la dancojn hieraŭe lernitajn. La virinoj eĉ pli bone dancis ol antaŭtage. Poste, ni spektis la francan filmon « La oka tago », subtekstita en esperanto, antaŭ la vesperfiniĝo en la diskejo.
13a de aŭgusto : Malvarmo kaj glacio
Ellitiĝo je la 9a kaj duono por la kurso pri krajonturnigado. Oni devas turnigi krajonon en la mano, kiel studentoj en la universitato. Estas figuroj kiujn eblas fari kaj aliaj pli malfacilaj.
Posttagmeze, la vetero estis griza, sed ni estis al lago piede. Post ludi « 6 kiu prenas » (mi ŝategas tion ludon), ni banis, ĝuste antaŭ ol la pluvo ekis.
Atendante la reventrajno, mi lernis pri la solidara banko, la NEF, kiu estas kooperativa banko. Vi havas normalan pagkarton, sed vi aĉetas parton de via banko, kaj vi rajtas voĉdoni dum ĝenerala kunsido. Mi kredas ke eblas uzi esperanton kiel laborlingvo en tiu banko.
Ni poste manĝis glaciaĵon (mi prenis ĉokoladajn spagetojn), kaj mi lernis ke la estro/direktoro de la jogurtfirmao « Vrai », kiu estas ankaŭ la firmao kiu faras Sojasun, estas favora por Esperanto. Tiu firmao estas Triballat Noyal, franca firmao kiu âcetis italan firmaon kaj hazardis uzi esperanton kiel laborlingvo. Ili havas etikedon Entreprise Esperanto.
Vespere, ni havis 2 koncertojn : Platano (el la PafKlik), en la unua parto, sekvita de Tone, brazilano kiu havas kapoejron en la sango.
Platano stilo estas rapo kaj hipopo agresema, kiel ni konis ĝin kun NTM (francio), kaj li fajris la ĉambro kun « Fek al Esperanto », kiu estas humuro.
Tone ludas kun ritmoj kaj elradias energion komunikeman, kiu estas pli facile komprenebla por tiuj kiuj ne tre ŝatas hipopon. Li eĉ faris kvietajn muzikojn, kion mi neniam vidis en hipopo.
Vespero daŭrigis diskeje, sed mi preferis ludi homlupon, dum la belgo rekonis inajn interessignojn (belulo !).
14a de aŭgusto : Kombinado de elementoj
La lastaj tagoj bone reprezentis Esperantion : estis multe da diversaj aĵoj, unuj pli interesaj ol la aliaj.
Matene, mi ĉeestis la prelegadon pri helpo de IEJ, la Itala Esperantista Junularo, dum la tertremo de la lasta primavero.
Mi alvenis dum la prelegado de Vinilkosmo pri muziko. Mi bonŝancis, ĉar mi alvenis kiam li parolis pri 2006, do mi havis la sekvaĵon de la prelegado de antaŭ 3 jaroj.
Post la manĝo, ni iris al la kastelo kiu superas Zwingenberg. Mi pli ŝatis tiun ekskurson ol la alian kaj de la kastelo eblas vidi veran panoramon.
Post la reveno al la junulargastejo, estis aperitivo por la lasta tago, dum kiu oni donacis FESTO T-ĉemizon kaj 2 Spirou en esperanto al la gastejestro, antaŭ la manĝado. Dum la digesto, mi lernis bazon de Toki Pona. Jes, estas plia stranga lingvo kiun neniu parolas...
Tiu lasta vespero komencis kun Inicialoj DC, kiu kantis kaj ludis elektrikan gitaron kun video. Muziko estis bona kaj mi ŝatis la ideon.
Poste, estis internacia vespero, kaj ĉiu povas proponi fari ion. Unue, estis muzikaro kun berimbaoj, unu akordiono, unu violono kaj unu diĝerido, kaj Tone kiel kantisto. Tiu tipo de orkestro ekzistas nur en Esperantio.
Estis poste kanto kun piano, reklamo por JES (kiu povas malcedi al Julia, Eli kaj Sophie ?), la VVĈP (Verd-Varmaj ĈiliPiproj, Red Hot Chili Peppers, sed maljunaj kaj en Esperanto), akordiono kun Quentin, kaj ankaŭ kun Fabien (mi plej ŝatis « With or without you »), Cristina kantis. Kaj estis la unua fojo ke mi vidis, vere, iun kiu ludis tereminon, dankon Gianmarco !
Kaj ĝis la 4a matene, ni dancis, kaj mi sufice ebriiĝis por esti la 6a viktimo. Oni parolis pri rilatoj inter viroj kaj virinoj, kun Jean-Benoît kaj La Belgo, rigardante lunleviĝon sur la arbaro.
Mi vidis fadenigan stelon tiuvespere, mi faris ĵuron. Ĝi rapide pasis, sed ĝi certe estis verda.
15a de aŭgusto : Reveno
Ellitiĝo je la 10a, la gastejo lasis manĝaĵon por la malfrue ellitiĝintoj, estis simpatia. Mi helpis por ordigi, antaŭ ol saluti tiujn kiuj ne jam foriris. Unu demando ofte revenas : « Ĉu vi iros al JES ? »
FESTO estas tiel Lost. Oni ŝatis la historion, oni provis kompreni rolulojn kaj oni nur volas scii kie tio kontinuos la plidaŭriĝos venontsezone.
15 décembre : Jour de l'Espéranto / Esperanto Tago
Aujourd'hui, c'est le jour de l'Espéranto. Ce jour a été choisi parce que c'est le jour de naissance du créateur de l'Espéranto, Ludwik Lejzer Zamenhof.
Hodiaŭ, estas la Esperanto tago. Tiu tago estis elektita ĉar ĝi estas la naskiĝdato de la iniciatinto de Esperanto, Ludwik Lejzer Zamenhof.
C'est la 3ème année que j'en parle, après tout ce qui changerait si l'Espéranto était vraiment la langue de communication internationale en 2006 et un petit cours rapide en 2007.
Estas la tria jara, kiam mi parolas pri tio, post ĉio, kio ŝanĝiĝus se Esperanto estus la lingvo de internacia komunikado en 2006 kaj rapida kurseto en 2007.
Culture et Espéranto
Kulturo kaj Esperanto
Récemment, une demoiselle qui connaît mon penchant pour l'espéranto s'est moqué de moi sur le thème : « De toutes façons, une langue, ça ne marche qu'avec une culture et comme l'Espéranto n'a pas de culture, ça ne peut pas marcher ».
Freŝdate iu fraŭlino, kiu scias mian emon por esperanto, mokis min, dirante tion : « Ĉiumaniere, iu lingvo ne funkcias nur se estas kulturo kune kaj Esperanto ne havas kulturon, do ĝi ne povas funkcii ».
C'est quoi qu'elle appelle une culture ? Apparemment, c'est compliqué à définir pour beaucoup de monde, mais on peut résumer par « un ensemble de valeurs partagées, de productions artistiques, de traditions, de croyances et de sciences ».
Kion ŝi nomas kulturo ? Ŝajnas, ke malfacilas tion difini por multaj personoj, sed eblas resumi per « aro da komunaj valoroj, artaĵoj, tradicioj, kredoj kaj sciencoj ».
Valeurs de l'Espéranto
Valoroj de la Esperanto
Depuis la création de la langue, les espérantistes partagent au moins une valeur, celle de la paix et de la fraternité entre les peuples.
Ekde la kreado de la lingvo, esperantistoj akordiĝas almenaŭ pri unu valoro : paco kaj frateco inter popoloj.
Le mouvement espérantiste a d'ailleurs inventé le Pasporta Servo (en 1974), système d'hébergement gratuit en Espéranto, bien avant les équivalents actuels (en anglais).
La movado inventis la Pasportan Servon (en 1974), senpaga gastiga servo en Esperanto, antaŭ la nunajn ekvivalentojn (en la anglan).
On trouve chez les espérantistes d'autres valeurs plus fréquentes que dans le reste de la population comme l'altermondialisme, le végétarisme, le militantisme et une orientation politique de gauche.
Ĉe esperantistoj, estas aliaj valoroj pli oftaj ol en ĝenerala publiko kiel alimondismo, vegetarismo, aktivismo kaj maldesktraj politikaj ideoj.
Espéranto et Art
Esperanto kaj Arto
L'Art en Espéranto, c'est :
- plus de 30 000 livres en Espéranto, dont 70% d'écrits originaux
- de la musique : pop, folklore, métal, électro
- de l'art contemporain en espéranto : la vie sexuelle des escargots, un cours de chimie à Varsovie, un cours de cuisine au Japon et la création d'une banque anationale
- beaucoup de vidéos sur le web
Arto en Esperanto, estas :
- pli ol 30 000 libroj en Esperanto, el kiuj estas 70%-o da originalaj verkoj
- muziko : popo, folkloro, metalroko, electronika muziko
- nuntempa arto en Esperanto : seksa vivo de la helikoj, kurso pri kemio en Varsovio, kurso pri kuirarto en Japanio kaj kreado de iu sennacia banko.
- multaj filmoj ĉe la reto
Espéranto et Tradition
Esperanto kaj Tradicio
L'Espéranto a ses traditions, un hymne et un drapeau. Chaque année, un congrès international a lieu, ainsi que d'autres rencontres récurrentes, notamment 2 rencontres de jeunes pour le nouvel an.
Esperanto movado havas siajn tradiciojn, himnon kaj flagon. Ĉiujare, okazas la Universala Kongreso de Esperanto, kaj aliaj kutimajn renkontigôjn, interalie 2 junularajn renkontigôjn dum la novjara semajno.
Il existe d'ailleurs des mèmes espérantistes, comme la danse de la Bamba, et l'interdiction de crocodiler. Vous ne comprenez pas ? Demandez un peu de culture dans les commentaires ;)
Estas esperantistaj memeoj, kia la Bamba danco kaj la malpermeso de krokdili. Vi ne komprenas ? Petu iom da kulturo en la komentarioj ;)
Espéranto et Sciences
Esperanto kaj Sciencoj
Traditionnellement, le mouvement espérantiste comporte un grand nombre de linguistes et de professeurs de langues. En France, il y a beaucoup de profs de russe dans le mouvement.
Tradicie, la movado enhavas multe da lingvistoj kaj instruistoj pri lingvoj. En francio, estas multe da rusaj instruistoj en la movado.
Plus récemment, il y a une forte communauté d'informaticiens de talents, notamment le groupe E@I qui a notamment créé le site Lernu.net (« Apprenez » en espéranto) qui est le meilleur site d'apprentissage de langue que je connaisse.
Pli freŝdate, estas granda aro de talentaj komputilistoj, inter kiuj la teamo E@I, kiu kreis la retejo Lernu.net, kiu estas la plej bona lingvlernado retejo kiu mi konas.
Il y a même un dictionnaire en ligne techniquement très avancé, le Reta Vortaro, qui permet l'édition en ligne du XML utilisé pour générer les pages.
Estas êc reta vortaro kiu estas teknike bonega, la Reta Vortaro, kiu ebligas plibonigi rete na XML uzita por fari la retpaĝojn.
En se balandant sur le serveur IRC Freenode (serveur de discussion utilisé par la majorité des logiciels libres), on se rend compte qu'il y a aussi un salon de discussion #esperanto où il y a en permanence une trentaine de personnes.
Retumante la mesâgsistemo IRC Freenode (uzita per multe da malfermaj programoj projektoj), oni povas vidi ke estas babilejo #esperanto kie vi povas vidi cirkaŭ tri dek personojn.
La culture espérantiste, c'est comme le Père Noël...
La esperanta kulturo estas same al Avo Frosto...
... ceux qui ne l'ont jamais vue pense qu'elle n'existe pas !
... tiuj kiuj ne vidas ĝin pensas ke ne ekzistas !
En tous cas, chère demoiselle, merci beaucoup, ton ignorance m'a donné beaucoup d'inspiration le jour de l'Espéranto de cette année.
Ĉiaokaze, kara fraŭlino, dankegon al vi, via malscio donis al mi multe da inspiro por tiujara Esperanto tago.
L'année passée, je vous avais parlé de tout ce qui changerait si l'Espéranto était vraiment la langue de communication internationale.
La antaŭan jaron, mi parolis pri ĉio, kio ŝanĝiĝus per Esperanto se estus la lingvo de internacia komunikado.
Cette année, je vais tenter un petit cours rapide, pour vous montrer que l'Espéranto est vraiment facile à apprendre.
Tiun jaron, mi provos fari rapidan kurseton, por demonstri al vi ke Esperanto efektive estas facile lernebla.
Merci à Sébastien Montagne pour la relecture.
La prononciation
La plupart des lettres se prononcent comme en français, à part :
- e : toujours prononcé é
- r : il est roulé
- c : ts, comme tsunami
- ĉ : tch, comme tchat ou catch
- g : g, même devant un e ou un i
- ĝ : dj, comme adjoint
- j : y, comme yoga
- ĵ : j, comme jolie
- s : s, même entre 2 voyelles
- ŝ : ch, comme chat
- u : ou, comme mou
- ŭ : diphtongue, aŭ est une seule syllabe "a-ou"
Exemples : gejo se prononce « gueyo »,
olivje est la transcription de mon prénom ,
Ĝis se prononce « djis ».
C'est une habitude à prendre.
Les personnes
Mi, vi, li-ŝi-ĝi, ni, vi, ili. Voilà, c'est tout.
À la 3e personne, li est le masculin, ŝi (« chi ») est le féminin et ĝi (« dji ») est le neutre (pour un animal ou un objet).
La conjugaison
Là encore, c'est très simple. Prenons un exemple, le verbe manger :
- Manĝi : infinitif (prononcer «mann-dji»)
- Manĝas : présent
- Manĝis : passé
- Manĝos : futur
- Manĝu : impératif
C'est tout, pas de verbes irréguliers. Toutes les personnes se conjuguent pareil. On ajoute « ne » (né) pour la négation.
Exemples : Mi manĝas (je mange), ŝi manĝis (elle mangeait), vi ne manĝos (vous ne mangerez pas).
Les terminaisons
L'Espéranto utilise les terminaisons pour signifier la fonction d'un mot. Par exemple, amiko veut dire ami :
- Amiko : ami (nom)
- Amika : amical (adjectif)
- Amiki : être ami (verbe)
- Amike : amicalement (adverbe)
- Amikoj : des amis (pluriel, valable aussi pour l'adjectif)
Il n'y a qu'un article défini « la » et aucun article indéfini.
Exemples : amikaj kisoj (« amikaille kissoy », des baisers amicaux), la amiko (l'ami).
L'Espéranto est très logique : on peut appliquer ces terminaisons aux personnes pour faire les adjectifs possessifs. Exemple : miaj amikoj (mes amis)
Le COD (ou le retour de la vengeance de l'accusatif)
En Espéranto, on marque l'objet du verbe avec une terminaison en -n. Exemple : Mi manĝas panon (je mange du pain).
Ça permet aussi de mettre les mots dans n'importe quel ordre. Exemple : La kato manĝas muson = Muson la kato manĝas (le chat mange la souris).
C'est un peu comme Yoda dans Star Wars :D
L'adjectif s'accorde en accusatif. Exemple : Kato manĝas belan muson (le chat mange une belle souris).
Attention : l'accusatif n'est utilisé que pour les COD, donc pas avec les verbes d'état (être, paraître, sembler, etc.). Exemple : Mi estas kato (je suis un chat), mi manĝas muson (je mange une souris)
Faire une question ?
Rien de plus simple : il faut commencer la phrase par « Ĉu ».
Exemple : Ĉu vi manĝos ? (Est-ce que vous mangerez ?)
Répondre à la question !
- Jes : oui (prononcez yes, comme en anglais)
- Ne : non (Né)
- Mi ne scias : je ne sais pas
- Mi ne komprenas : je ne comprends pas
- Jes, ni manĝos panon : oui, nous mangerons du pain
Le vocabulaire n'est pas plus dur
Pour faciliter l'apprentissage du vocabulaire, l'Espéranto utilise 2 moyens : les suffixes et l'agglutination.
Les suffixes (liste complète) :
- -ejo : le lieu
- -isto : le professionnel
- -ino : le féminin
Exemple : La panistino estas en la panejo (la boulangère est dans la boulangerie)
L'agglutination est quelque chose d'assez naturel quand on a fait de l'anglais ou de l'allemand.
Exemple : poŝo (poche) + telefono (téléphone) = poŝtelefono (téléphone de poche = téléphone portable).
Quelques mots utiles...
- Saluton : Salut
- Dankon : Merci
- Ĉu vi fartas bone ? : Est-ce que vous allez bien ? (souvent abrégé en « Ĉu bone ? »)
- Je via sano : À ta santé
- Mi estas franco : Je suis français
- Vi kaj mi : toi et moi
- Mi amas vin : Je t'aime
- Ĝis revido : Au revoir (souvent abrégé en « Ĝis ! »)
Exemple de traduction
Et je finis par un petit exemple pour tous les informaticiens qui lisent ce blog :)
- programi : programmer (et donc programo : programme)
- libera : libre
- ĉar : car, parce que
- bona : bon
- ideo : idée
- helpi : aider
- alia : autre
- uzanto : utilisateur
- ŝati : apprécier
- aspekto : aspect, apparence
- facila : facile (et donc facile : facilement)
- -ebla : adjectif de la possibilité (manĝebla = mangeable)
Mi programas liberajn programojn ĉar estas bona ideo helpi aliajn uzantojn. Mi ŝatas Mandrivan Linukson ĉar ĝi havas belan aspekton kaj estas facile instalebla.
Je programme des logiciels libres parce que c'est une bonne idée d'aider d'autres utilisateurs. J'apprécie Mandriva Linux parce qu'il est joli et est facilement installable.
Pour ceux qui maîtrisent les expressions régulières, mettre ces quelques phrases au passé revient à faire "s/as /is /". De plus, vous remarquerez que l'expression « Mandriva Linukso » peut être traduit par « le Linux Mandrivien », puisque la terminaison -a indique un adjectif en Espéranto.
Liens sympas
- http://esperanto-jeunes.org/cours : cours corrigés par des bénévoles
- http://fr.lernu.net : cours automatiques
- http://www.reta-vortaro.de/revo/ : dictionnaire multilingue en ligne
Au sujet du dernier lien, j'ai créé une barre d'outil Firefox pour dictionnaire Espéranto.
Sur Gxangalo.com, site de nouvelles en espéranto, il y a eu un article assez drôle sur une étude anglaise.
J'ai copié le texte est original car Ĝangalo a un avenir incertain (le site n'est plus maintenu depuis décembre 2006). Le lien permanent est cassé.
La source n'est pas disponible en ligne, mais j'ai trouvé une page qui signale que c'est édité par les anglais de Harraps.
Eldonejo kompilas liston de plej oftaj flirto-frazoj el
Eŭropo
Un éditeur compile la liste des phrases de drague les plus utilisées en
Europe
Sendita (gxangalo.com) de Redakcio je 2006/7/13 22:39:48
(333 fojojn)
Brita eldonejo kompilis liston de 10 plej uzataj flirto-frazoj en sep eŭropaj lingvoj - interalie el la angla, la franca, la germana, la hispana kaj la itala lingvoj. Laŭ eldonejo Chambers Harrap, donjuanoj irontaj al Eŭropo akiros per la frazoj aŭ pozitivan rezulton - aŭ vangobaton.
Un éditeur anglais a compilé les 10 phrases de drague les plus utilisées dans sept langues européennes - entre autres en anglais, français, allemand, espagnol et italien. Selon l'éditeur Chambers Harrap, les Don Juan qui iront en Europe obtiendront par ces phrases un résultat positif - ou une claque.
La celo de la brita eldonejo estas, per komparado de plurlingvaj flirtoj en Eŭropo, destili la 'lingvon de amo'. Jen la dek frazoj plej uzataj dum flirtoj en Eŭropo, laŭ la enketo de la eldonejo:
Le but de l'éditeur anglais est, par comparaison des flirts multilingues en Europe, d'extraire le style de la « langue de l'amour ». Voici les 10 phrases les plus utilisées pendant les flirts en Europe, selon l'enquête de l'éditeur :
- Ĉu via patro estis ŝtelisto? Ĉar li ŝtelis el la ĉielo la stelojn, kaj ilin metis en viajn okulojn.
- Ĉu ne doloris, kiam vi falis el la ĉielo?
- Vi certe estas laca, ĉar vi cirkulis en mia menso la tutan tagon.
- Pardonu min. Ŝajnas, mi ke perdis mian telefonan numeron. Ĉu vi permesos, ke mi prunteprenu vian?
- Ĉu vi kredas je amo unuavida, aŭ ĉu mi preterpasu denove?
- Pardonu min. Ĉu vi kisas nekonatojn? Ne? Mi do prezentu min.
- Certe viaj piedoj doloras, ĉar vi promenis tra miaj sonĝoj tutnokte.
- Mi ĵus alvenis al via urbo. Ĉu vi bonvole direktos min al via apartamento?
- Ĉu vi havas mapon? Mi perdiĝs en viaj okuloj.
- La solan aferon, kiun viaj okuloj ne diras al mi, estas via nomo.
- Est-ce que ton père a été un voleur ? Parce qu'il a volé les étoiles du ciel pour les mettre dans tes yeux.
- Tu n'as pas eu mal quand tu es tombé du ciel ?
- Tu dois être fatiguée parce que tu as trotté dans ma tête toute la journée.
- Excuse-moi. On dirait que j'ai perdu mon numéro de téléphone... Est-ce que je pourrais emprunter le tien ?
- Est-ce que tu crois au coup de foudre au premier regard ou est-ce que je dois repasser ?
- Excuse-moi. Est-ce que tu embrasses les inconnus ? Non ? Donc, je me présente.
- Tes pieds doivent sûrement te faire mal, parce que tu t'es promenée dans mes rêves toute la nuit.
- Je viens d'arriver dans ta ville. Est-ce que tu pourrais m'indiquer le chemin jusqu'à ton appartement ?
- Est-ce que tu as un plan ? Je me suis perdu dans tes yeux.
- La seule chose que tes yeux ne me disent pas, c'est ton nom.
Dum Esperanto ankoraŭ ne estas pli diskonigita en la Malnova
Kontinento, la simileco de flirto-frazoj klare montras, ke almenaŭ amindume,
eŭropanoj pli kaj pli unuiĝas.
De Ĝangalo-redakcio, laŭ la novzelanda korespondanto Majko Leon [Mike Leon]
Pendant que l'Espéranto n'est pas encore plus connu sur le Vieux Continent,
la similitude de phrases de drague montre clairement, qu'au moins en s'aimant,
les européens s'unifie de plus en plus.
De la rédaction de Ĝangalo, selon le correspondant néo-zélandais Mike Leon.
15 décembre : Jour de l'Espéranto / Esperanto Tago
Aujourd'hui, c'est le jour de l'Espéranto. Ce jour a été choisi car c'est le jour de naissance du créateur de l'Espéranto, Ludwik Lejzer Zamenhof.
Hodiaŭ, estas la Esperanto tago. Tiu tago estis elektita ĉar estas la naskiĝdato de la iniciatinto de Esperanto, Ludwik Lejzer Zamenhof.
J'avais déjà écrit (en français) une petite description de l'Espéranto.
Mi jam skribis (en la francan) priskribeton pri Espéranto.
Ce qui changerait avec l'Espéranto
Tio, kio ŝanĝiĝus per Esperanto
- N'importe qui pourrait apprendre la langue internationale en quelques années et avoir un très bon niveau de compréhension et d'expression
- Ĉiuj povus lerni la internacian lingvon en kelkaj jaroj kaj bone kompreni kaj paroli
- Mes parents pourraient visiter l'étranger sans se soucier de la barrière de la langue
- Miaj gepatroj povus viziti alilingvajn landojn sen pensi pri lingvproblemoj
- Les films internationaux n'auraient plus à être traduits par pays
- La internaciaj filmoj ne devus esti tradukitaj por ĉiuj landoj
- L'Union Européenne diviserait ses coûts de traduction, tout en respectant les langues nationales (voire régionales)
- La Eŭropa Unio malgrandigus siajn tradukokostojn, dum ĝi respektus naciajn lingvojn (kaj regionalajn)
- Je ne devrais pas apprendre l'anglais pendant 12 ans (de la 6ème jusqu'à Bac+5)...
- Mi ne devus lerni la anglan lingvon dum 12 jaroj (de la 6a ĝis Bac+5)...
- ... et, après cela, être obligé de faire corriger ce que j'écris par une personne anglophone !
- ... kaj, post tio, devus korektigi kion mi skribas per anglalingva persono !
- Mon frère ne chercherait pas le participe passé irrégulier de "to brake" lorsqu'il soignerait une fracture de la jambe d'un non-francophone
- Mia frato ne serĉus la malregula pasita participo de "to brake" dum li kuracus fendon de gambo de nefrancalingva persono
- Je pourrais comprendre en VO les discussions des institutions européennes
- Mi povus kompreni sentraduke la diskutojn de la eŭropeaj institutoj
- Dans une conférence internationale, je n'aurai pas à redouter une question d'un anglophone que je ne comprendrai pas, ou pire, d'un non-anglophone avec un accent incompréhensible
- En internacia conferenco, mi ne timus demandojn de anglalingva persono kiun mi ne komprenus, aŭ pli malbona, de neanglalingva persono kun nekomprenebla prononcmaniero
- Le temps gagné à apprendre la langue internationale pourra être utilisé à apprendre sa langue régionale
- La tempo ŝparita dum la lernado de la internacian lingvon povus esti uzata por lerni regionalan lingvon
- Sur mon blog, je pourrais facilement faire des billets bilingues ( c'est ce que je fait maintenant :D )
- En mia blogo, mi povus facile fari dulingvojn blogerojn ( estas kiun mi faras nun :D )
Quelques liens
Kelkaj ligiloj
Mi estis en la grezijona kastelo dum 2 semajnoj : staĝo kaj FESTO.
Mi skribis miajn impresojn por mia blogo :). Mi rakontis mian staĝon. Nun, mi rakontos pri la FESTO.
Dimanĉon la 20an de aŭgusto
Mi veturigis 3 belgulojn kaj unu pollandaninon ekde Angers al Grésillon : mi perfekte komprenis.
Mi lernis ke Rafaelo (kiu estis en la staĝo) konas Vincent, la esperantisto kiu donis al mi mian unuan dokumenton pri Esperanto. Esperanto estas eta mondo, ĉu ne ?
En la kastelo, estas Julia (fr), Julia (ru) kaj Louisa. Haaaa, finfine, estas belulinoj en tiu kastelo.... :)
Vespere, ni interkonis kaj ludis la homlupo-ludon (mi devas aĉeti tiun ludon !).
Lundon la 21an de aŭgusto
La tago komencis pri la Romanio : mi estis tre laca do mi ne ŝatas la prelegon.
Poste, ni komencis la filmfaradon kiun vi povos vidi en farbskatol.net. Vidu la filmon !
Enveno de Isabelle... Ĉu virinoj estas nur belulinoj en FESTO ???
Flo prelegis pri muziko en Esperanto. Mi ŝategis la prelegon. Vi povas viziti lian retejon pri muziko : Vinilkosmo. Mi serĉis lian retejon kaj mi trovis ke Vinilkosmo estas en Vikipedio kaj Flo ankaŭ !
Mi lernis la ventrodanco (mi havas fotojn !). Mi bone progresis ĉar mi havis bonan instruistinon ;)
Mi iris kun Isabelle kaj Julia al la SuperU : mi lernis ke la rusinoj ŝatas Mireille Matthieu, Yves Montand, Aznavour, "Notre Dame de Paris" (Garou, etc.) kaj "Roméo et Juliette" !
La vespero estis muzika : Cyrille kantis kun sia patro (Mi ŝategis !), ni aŭdis Duoble Unu kaj FAMo.
Mardon la 22an de aŭgusto
Ni iris al Angers, estis malfacile verkiĝi. Rafaelo kaj Jesus ekiris :( .
Angers estas belega urbo kun muzeo pri tapetoj. Ni ne povis foti tapetojn...
Vespere, estis prelego pri Romanio. Ni trinkis brandon.
Poste, estis muziko, teatro kaj karaokeo. Mi ŝatis ĝin.
Rusinoj ruse kantis pri "Les 3 Mousquetaires" kiu finiĝas per la
francaj vortoj "Merci Beaucoup".
Finfine, mi miskantis kantaĉis "La Macarena"....
A la trinkejo, mi aŭdis Didier Super por la unua fojo (dankon !).
Merkredon la 23an de aŭgusto
Mi lernis multajn dancôjn : tango, valso.
Ni iris al la naĝejo. Jes, estas marvirinetoj en la naĝejo de Baugé. Ne, mi ne havas fotojn.
Sebastien prelegis pri Demexp kaj Condorcet. Li bone prelegis, sed mi pensas ke li forgesis unu bonan argumenton : per Condorcet, la aldono de una kandidato ne ŝanĝas la ordo de la aliaj kandidatoj.
Vespere, estis koncerto de Duoble Unu kaj FAMo.
Trinku kaj kantu sed ne triku amat'
Mia amat' ne trinku akvon
Kaj ne kantu laŭte
Ke al ŝtatistoj fluas prosper'
Al malriĉuloj fluas nur mizer'
Poste la diskejo estis bonega, ni multe dancis. Ni kantis malbelajn ("paillardes") kanton kun la akordionisto FAMo (dankon !). Kiu etoso !
Ĵaŭdon la 24an de aŭgusto
Mi dancis denove tango kaj rumbao.
Ni faris filmon : mi estis porno-reĝisoro ! Vidu la filmon !
Kun Julia, ni iris al Saumur por vidi la kastelon. Estis belega. Ni ankaŭ vizitis kelojn : mi gustumis ruĝan vinon kun gazo !
Vespere, ni rigardis farbskatolajn filmojn, estis konkurso pri danco (mi misdancis salsa-on kun Isabelle) kaj kostumbalo (mi estis plonĝisto) kaj ni ludis homlupludon ĝis la kvara.
Vendredon la 25an de aŭgusto
Ŝpurludo : ni iris piede al Baugé kaj ni vizitis la urbo. Ni estis la unua grupo finanta.
Poste, ni ludis kartojn.
Mi parolis kun Axel kaj Julia pro JEFO : mi estas kandidato por la komitato.
Ni faris filmon : mi estas aliamondistoj ! Vidu la filmon !
Parolanta kun ĉambra amiko, mi lernis ke li uzas VHDL kaj Linukso sur Xilinx cirkvito kun FPGA kaj PowerPC ! Mi ne pensis ke mi renkontris elektronikiston ĉi tie !
Vespere, ni rigardis teatron : "Sen Lifto". Mi ŝategegis ĝin : la geaktoroj estis bonegaj kaj mi komprenis ŝercojn !
PafKlik ekeniris kun lia DJ kaj mi homlupludis ĝis la kvara.
Poste ?
Poste, mi foriris. Mi havis naskiĝdatrevenofeston de mia avino.
Poste, mi estis elektita en la komitato de JEFO.
Poste, mi nepre partoprenos denove al FESTO.
Vidu miajn festo2006-ajn fotojn !
Mi pardonpetas por la eratoj kaj la akuzativoj ke mi certe forgesis. Bonvolu korekti min per la komentario !
Mi estis en la grezijona kastelo dum 2 semajnoj : staĝo kaj FESTO.
Mi skribis miajn impresojn por mia blogo :). Tiu estas pri la staĝo.
Sabaton la 12an de aŭgusto
Mi venis aŭtomobile : estis longe ekde Desingy !
Homoj estis tre afablaj. La kastelo estas bela sed maljuna : la interna parto estas verŝajne de la 70 jaroj.
Vespere, Japanioj en kimono ludis fluton por anonci la japanian seminarion. Mi komprenis 90% de la parolaĵo : nekredeble !
Dimanĉon la 13an de aŭgusto
Gražina estas tre bona instruistino. Ni ludas por lerni Esperanton.
Ni ludis "Boule de fort" kiu estas tradicia ludo en Baugé.
Japania seminario : ne estas «ninja» en Japanio. Estas pli ol 5000 insuloj. Tokyo estas protektita de neĝo per montaro.
Ni lernis la go-ludon.
Claude prezentis filmojn pri la kastelo dum la 60-jaroj : la kastelo estis tutbona, juna, kun naĝejo...
Nokte, mi iris al trinkejo. 1 hispanulo, 2 brazilulo, 1 litoviulino kaj 2 franculoj. Estas strange, ni perfekte komprenas nin reciproke kaj ni parolas Esperanton tiel ĝi estas nia denaska lingvo. Estas strangege por mi, kiu ne bone parolas lingvojn ĝenerale.
Lundon la 14an de aŭgusto
Mi ludis go-ludon kun Yasuo.
En la kurso, ni lernis per la historio de Miĉjo la mamuto.
Mi ludis kun per mia «diabolo» : homoj ŝatis rigardi min (tiel kutime ;)).
Vespere, la japania seminario estis pri ludoj, kantoj («Granda Pomarbo»). Mi ŝategis ĝin !
En la trinkejo, mi lernis la diferencojn inter SAT kaj UEA, kiuj estas similaj al la diferencoj inter GNU kaj OpenSource : SAT kaj GNU aldonas politikon en siaj movadoj.
Mi longe parolis pri GNU, Linukso kaj la diferencoj GNU/OpenSource kun Rafaelo kiu estas tre interesita.
Estas evidenta ke Liberaj Programoj kaj Esperanto estas similaj.
Mardon la 15an de aŭgusto
Ni lernis pri la horo kaj la vendejo.
La japania seminario estis pri la reklamo kaj ni manĝis sukeritajn kukojn.
Mi ne trovis «sole esperantistojn» : ili estas vegetaroj aŭ ecologistoj aŭ ... Eble ĉiuj bezonas batalon.
Ĉu mi estas ankaŭ «mult-istoj» ? Eble kun Liberaj Programoj... Se mi havus elekton, ĉu mi preferus ke ĉiuj uzas Linukson aŭ Esperanton ? Mi ne scias. Esperanton, mi pensas. Linukso estus sekvonta.
Esperantistoj aspektas junaj. Gražina kaj Rafaelo certe ne aspektas 47 !
Mi vinkis Go-Ludon (3-2) ! Jes, Yasuo havis 4-handikapon ;).
La kastelo ne havas ADSL-on. Estas domaĝe ĉar mi pensas ke multaj homoj ŝatus havi la reton WiFi-e en la kastelo.
Merkredon la 16an de aŭgusto
En la japania seminario, mi japanie skribis «arbaro» kaj «luno» !
En la kurso, ni vidis ke ekzistas vortaro pri insultoj !!!
Vespere, Gražina prelegis pri Litovio. Eble Nepre mi vizitos ĝin.
Virino de la kurso de la 3-a nivelo samtempe tradukis la prelegon
por siaj gepatroj 2 homoj kiuj ne parolas Esperanton (!).
Finfine, ni trinkis litovian brandon.
Francine diris al mi ke estas malfacile okupiĝi pri la kastelo. Poste, Rafaelo diris ke tiu kastelo estas utopio por li. Li pravas.
Jaŭdon la 17an de aŭgusto
La japania seminario estis pli la manĝaĵo (sukera karbo) kaj ni vestis japanie (Mi fotis kun Francine).
Bertrand kaj Amandine prelegis pri la SEL-sistemo (interĉanĝa sistemo).
Vespere, Nina prelegis pri rusia iconoj.
Vendredon la 18an de aŭgusto
Mi sonĝis esperante : Rafaelo aŭdis "Jes !" :).
Mi fotis la kurson kaj Severon la krokodilon.
La japania seminario estis pri la ceremonio pri teo kaj pri origami.
Mi ludis go-ludon kun Christian kaj mi venkis ! Li havis 2-handikapon ;).
En la lasta kurso, ni malkovris la finon de la historio pri Miĉjo. Ni memtaksis per la sistemo de Patrick. La instruistino pensis ke mi pli progresis ol mi pensis. Ŝi diris al mi ke mi pravas korekti min dum mi parolas kaj mi devas paroli regule.
La lasta vespero estis bone : ni ludis, trinkis kaj dancis. Estis la resulto de la konkurso pri tradukado : Rafaelo vinkis !
Mi rekontris JEFO-anojn. Axel kaj Julia estas afabla.
Sabaton la 19an de aŭgusto
Estis la fino de la staĝo. Mi multe parolis kun Patrick Ségur pri geoloko (mi parolos pri tio poste).
JEFO kaj belulinoj eniris, FESTO komencis :).
Vi povas legi pri FESTO 2006
Utiliser les accents espéranto sous Linux / Uzi supersignajn literojn en Linukso
[billet bilingue, plus facile à lire sur le site que sur le RSS]
En espéranto, il y a quelques lettres accentuées : ĉ ŝ ĝ ĵ ĥ ŭ.
Voici ma méthode pour les obtenir dans toutes les applications Linux.
En esperanto, estas kelkaj supersignaj literoj : ĉ ŝ ĝ ĵ ĥ ŭ.
Jen la metodo por uzi ilin en ĉiaj Linuksaj programoj.
Comment on voudrait que ça marche
Kiel ni volas uzi ilin
"a + b" signifie "touche a puis touche b". "a-b" signifie "touches a et b en même temps".
"a + b" signifas "klavo a kaj, poste, klavo b". "a-b" signifas "klavoj a kaj b samtempe".
- ĉ : ^ + c
- ŝ : ^ + s
- ĝ : ^ + g
- ĵ : ^ + j
- ĥ : ^ + h
- ŭ : AltGr-Shift-* + u (AltGr-Shift-* = "˘" = "brève" = demi-lune)
Dans KDE/Qt
En KDE/Qt
Si le clavier est bien configuré, les accents espéranto fonctionnent sous KDE et toutes les applications Qt. Testé avec Psi et Kwrite.
Se la klavaro estas bone agordita, supersignoj funkcias kun ĉiuj KDE-aj kaj Qt-aj programoj. Testita kun Psi kaj Kwrite.
Dans Gnome/Gtk
En Gnome/Gtk
Pour utiliser les accents espéranto sous Gnome et dans les applications Gtk, il faut forcer Gnome à utiliser XIM (X Input Method).
Por uzi supersignojn en Gnome-aj kaj Gtk-aj programoj, oni devas forci Gnome uzi XIM (X Input Method).
Pour cela, il faut ajouter ces lignes dans le fichier ~/.bashrc (ou tout autre fichier lancé au démarrage de votre session) :
Tiucele, oni devas aldoni tiujn liniojn en la dosieron ~/.bashrc (aŭ alian dosieron ekzekutita dum la starto de via sesio) :
export GTK_IM_MODULE=xim
Après ce réglage (nécessite un redémarrage de Gnome, et peut-être du serveur X), les logiciels suivants fonctionnent correctement : Gedit, Emacs, Firefox.
Post tiu agordo (kiu necesas restarton de Gnome, kaj eble restarton de X servilo), tiuj programoj funkcias korekte : Gedit, Emacs kaj Firefox.
Testé avec Mandriva Linux
Testita per Mandriva Linukso
J'ai testé cette méthode avec une Mandriva 2006 Officielle, configuré en UTF-8, avec la disposition de clavier par défaut (105 touches, international).
Mi testis tiun metodon per Mandriva 2006 Official, agordita por uzi UTF-8, kun apriora klavaro-agordo (105 klavoj, "international").
Pour Ubuntu, vous pourrez trouver de l'aide (en français) sur la page de bouil.org sur la configuration des caractères espéranto.
Por Ubuntu, vi povos trovi (francan, en la franca) helpon en la retpaĝo de bouil.org pri agordo de esperantaj literoj.
[Billet bilingue, plus facile à lire sur le site que sur le RSS]
France-Inter a présenté l'espéranto dans son émission "Utopic à brac".
France-Inter (franca radiostacio) prezentis esperanton dum sia elsendo "Utopic à brac".
Les idées principales sont que l'espéranto est une langue humaniste et qu'elle permet de voyager. Vous pouvez réécouter l'enregistrement (en français).
La ĉefideoj estas ke esperanto estas humanista lingvo kaj ĝi utilas por vojaĝi. Vi povas aŭskulti tiun elsendon (franclingve).
